De Roos van Leary is een interactiemodel dat helpt om gedragspatronen tussen mensen inzichtelijk te maken. Het model werd ontwikkeld door de Amerikaanse psycholoog Timothy Leary in de jaren 50 en wordt nog steeds veel toegepast in coaching, teamontwikkeling, therapie en communicatietraining. De kern van het model is dat gedrag vaak een voorspelbare reactie oproept in de ander — en dat wie zich hiervan bewust wordt, invloed kan uitoefenen op de dynamiek.
De Roos van Leary bestaat uit twee assen die samen acht gedragsstijlen vormen:
De verticale as loopt van dominant (boven) naar ondergeschikt (onder).
De horizontale as loopt van samenwerkend (samen) naar tegenwerkend (tegen).
Deze assen creëren acht gedragskwadranten:
Leidend (boven-samen) – Directief, initiatiefnemend, sturend.
Helpend (onder-samen) – Ondersteunend, meegaand, zorgzaam.
Volgend (onder-samen) – Afwachtend, teruggetrokken, volgend.
Afhankelijk (onder-tegen) – Onzeker, twijfelachtig, onderdanig.
Opstandig (onder-tegen) – Kritisch, weerstand biedend, dwars.
Aanvallend (boven-tegen) – Confronterend, dominant, controlerend.
Concurrerend (boven-tegen) – Rivaliserend, betweterig, strijdlustig.
Samenwerkend (boven-samen) – Evenwichtig, open, respectvol.
De Roos van Leary gaat uit van het principe dat gedrag wederkerig is: jouw gedrag roept vaak voorspelbaar gedrag op bij de ander. Bijvoorbeeld:
Dominant gedrag roept vaak volgend gedrag op.
Samenwerkend gedrag stimuleert samenwerking.
Tegenwerkend gedrag lokt vaak meer weerstand uit.
Dit inzicht is waardevol binnen coaching, omdat het helpt om interactiepatronen tussen coachee en anderen (zoals collega’s, leidinggevenden of partners) te herkennen en bespreekbaar te maken.
In coachtrajecten kan de Roos van Leary op verschillende manieren worden ingezet:
Gedragsanalyse: Samen met de coachee onderzoeken welk gedrag hij of zij vertoont in bepaalde situaties, en welk gedrag dit oproept bij anderen.
Gedragsverandering: Door alternatieve gedragsstijlen te oefenen, kan de coachee bewust invloed uitoefenen op interacties.
Relatiepatronen: De Roos maakt onderliggende communicatiepatronen zichtbaar in relaties (bijvoorbeeld: “Waarom voel ik me altijd klein bij mijn leidinggevende?”).
Een coachee die vaak klaagt dat zijn team niet luistert, blijkt vanuit een aanvallende houding te communiceren. Zijn collega’s reageren met volgend of opstandig gedrag. Door samen te oefenen met een samenwerkende of leidende stijl, ontstaat meer openheid en respect in het team.
De Roos van Leary is een krachtig instrument om bewustzijn te creëren over gedrag en communicatie. In coaching helpt het model om inzicht te krijgen in interactiepatronen en om effectief gedrag te ontwikkelen dat leidt tot betere relaties, samenwerking en persoonlijk leiderschap.