Reflectie is een essentieel onderdeel van coaching. Het stelt coachees in staat om stil te staan bij hun handelen, gedachten en gevoelens, en van daaruit bewuste keuzes te maken voor persoonlijke en professionele ontwikkeling. Goede reflectie helpt om patronen te doorbreken, nieuwe perspectieven te ontdekken en duurzame verandering mogelijk te maken. Er bestaan verschillende reflectiemethoden die coaches kunnen inzetten om dit proces te begeleiden.
Reflectie helpt coachees om grip te krijgen op hun ervaringen. Vaak leven mensen op de automatische piloot, waarbij gedragingen en overtuigingen onbewust zijn ingesleten. Door reflectie ontstaat er afstand tussen ervaring en reactie. Dit creëert ruimte voor bewustwording en groei. Bovendien draagt reflectie bij aan zelfvertrouwen: wie zijn eigen proces begrijpt, kan ook beter sturing geven aan zijn ontwikkeling.
De STARR-methode is een veelgebruikte reflectietool, vooral binnen loopbaan- en functioneringsgesprekken, maar ook zeer geschikt binnen coaching. STARR staat voor:
Situatie – Wat was de context?
Taak – Wat was jouw rol?
Actie – Wat deed je concreet?
Resultaat – Wat was het effect?
Reflectie – Wat leer je hiervan? Wat zou je de volgende keer anders doen?
Deze methode helpt coachees om hun handelen te analyseren op een gestructureerde manier. Het voorkomt dat reflectie verzandt in vaagheden of emotionele herhaling en brengt het gesprek terug naar concrete gedragingen en leermomenten.
Het GROW-model (Goal, Reality, Options, Will) is niet uitsluitend een reflectiemethode, maar wordt vaak gebruikt om reflectie gestructureerd te begeleiden:
Goal – Wat wil je bereiken?
Reality – Wat is de huidige situatie?
Options – Welke mogelijkheden zijn er?
Will – Wat ga je concreet doen?
In coachgesprekken helpt GROW om na te denken over doelen, obstakels en keuzes. De reflectie wordt hierbij gekoppeld aan actie, wat het bijzonder bruikbaar maakt bij gedragsverandering.
Deze methode, afkomstig uit de cognitieve gedragstherapie, wordt in coaching gebruikt om inzicht te krijgen in gedachten en overtuigingen. De 5 G’s staan voor:
Gebeurtenis – Wat gebeurde er?
Gedachten – Wat dacht je toen?
Gevoelens – Wat voelde je?
Gedrag – Wat deed je?
Gevolg – Wat was het effect?
De kracht van deze methode zit in het bewust worden van de vaak onbewuste gedachten die gedrag aansturen. Door deze zichtbaar te maken, kan de coachee kiezen voor helpende in plaats van belemmerende overtuigingen.
Niet alle reflectie hoeft talig of lineair te zijn. Creatieve reflectievormen, zoals tekenen, werken met metaforen, visualisaties of het maken van tijdlijnen, kunnen juist andere lagen van bewustzijn aanspreken. Voorbeelden:
De levenslijn: een grafische weergave van pieken en dalen in iemands leven.
De innerlijke bus: wie ‘zit aan het stuur’ van jouw leven?
De bergmetafoor: waar sta je op de berg? Wat zie je als je achterom kijkt?
Deze methoden maken reflectie speelser, minder cognitief, en soms juist daardoor diepgaander.
Een klassieker, maar effectief: het bijhouden van een reflectiedagboek. Coachees schrijven wekelijks (of na belangrijke gebeurtenissen) op wat hen bezighoudt, wat ze geleerd hebben en wat ze anders willen doen. Dit bevordert zelfinzicht, discipline en zelfsturing, en kan in coachgesprekken als waardevolle input dienen.
Tot slot is reflectie geen trucje, maar een houding. Coaches kunnen deze houding versterken door:
Open vragen te stellen
Te vertragen en stiltes toe te laten
Oprechte nieuwsgierigheid te tonen
Niet te snel naar oplossingen te springen
Een reflectieve houding nodigt de coachee uit om te onderzoeken in plaats van te oordelen. Dit maakt het coachingstraject rijker, effectiever en duurzamer.
Reflectiemethoden zijn onmisbaar in coaching. Ze helpen om ervaringen te begrijpen, overtuigingen te bevragen en nieuw gedrag te ontwikkelen. Of het nu via STARR, GROW, de 5 G’s of creatieve werkvormen gebeurt: reflectie is de brug tussen ervaring en verandering. Door bewust ruimte te maken voor reflectie, ontstaat niet alleen inzicht – maar ook echte, blijvende groei.